Czarny bez - piękny, trujący i jednocześnie leczniczy
Czarny bez (Sambucus Nigra), to wszędobylski krzew, którego kwitnienie rozpoczyna fenologiczną fazę lata. Dawniej czarny bez nazywano bzowiną i należał do roślin magicznych sprowadzających dobre duchy na dom i domowników. W jego obecności przeprowadzano zabiegi uzdrawiające.
Jego siła uzdrawiania wykorzystywana jest do dziś, zmieniła nieco formę, ale potęga drzemiąca zarówno w kwiatach jak i owocach nadal trwa.
- Gdzie należy zbierać czarny bez
Krzewy czarnego bzu są dość powszechne na terenie całej Polski a nawet Europy. Rosną praktycznie wszędzie i dlatego można je spotkać zarówno na wsi jak i na obrzeżach obszarów zielonych dużych miast. Najchętniej Sambucus Nigra rośnie na terenach podmokłych i wilgotnych, wzdłuż rowów, cieków wodnych, na łąkach, nieużytkach rolnych, obrzeżach lasów liściastych i mieszanych, w górach aż po regiel dolny. Należy jednak pamiętać, że najbardziej wartościowe są kwiaty i owoce z terenów oddalonych od oprysków roślin uprawnych, tras szybkiego ruchu, fabryk i zakładów produkcyjnych.
KWIATY CZARNEGO BZU
- drogocenne wartości kwiatów czarnego bzu
Kwiaty czarnego bzu są bogate w wiele odżywczych i prozdrowotnych składników używanych dawniej przez zielarzy, znachorki, a obecnie przez współczesną medycynę i kosmetologię:
- olejki eteryczne
- flawonoidy - naturalne antyoksydanty. Wykazują działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwzapalne, a także antynowotworowe. Pomagają w walce z cukrzycą, otyłością i nadciśnieniem.
- cholina - czyli witamina B4, pełni bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu, serca, układu oddechowego, układu nerwowego.Ma duży wpływ na zachowanie pamięci długotrwałej. Istotną role odgrywa również w prawidłowym rozwoju mózgu i układu nerwowego płodu u kobiet w ciąży.
- glikozydy flawonoidowe - rutyna. Ma właściwości antyoksydacyjne. Wzmacnia i uszczelnia najmniejsze naczynia krwionośne, inaczej włosowate. Zapobiega powstawaniu tak zwanych pajączków.
- sole mineralne i wiele innych.
Syropy na przeziębienia, drażetki do ssania na gardło, kremy, balsamy do twarzy i ciała, wszędzie wykorzystywany jest Sambucus Nigra. Ilość zalet kwiatu czarnego bzu jest bardzo szeroka:
- odwar zwalcza przeziębienia, stany zapalne górnych i dolnych dróg oddechowych, zatok, jamy ustnej, rozrzedza katar, działa wykrztuśnie a także napotnie
- mają działanie antywirusowe, podnoszą odporność,
- napar łagodzi objawy alergii
- wzmacniają naczynia włosowate, stabilizują krwiobieg
- działają oczyszczająco na organizm, przyspieszają przemianę materii, działają moczopędnie
- pomagają w walce z objawami "uderzenia" u kobiet w okresie menopauzy
- uśmierzają ból
- tonik z kwiatów łagodzi stany zapalne skóry, pomaga w walce z trądzikiem.
- kiedy należy zbierać kwiaty czarnego bzu
Kwiaty czarnego bzu zebrane w piękne słodko pachnące białe baldachy zbieramy w pełnym rozkwicie w słoneczną pogodę, odcinając baldachy u samej nasady kwiatu. Najlepszą do tego porą jest południe, wtedy zdąży już odparować rosa i kwiaty są suche. Omijamy kwiaty suche, przywiędnięte, przegniłe po deszczach. Do obcinania najlepiej używać do tego małego poręcznego sekatora ogrodowego.
Kwitnienie bzowiny przypada na koniec maja i czerwiec, ale jest zależne od rejonu zbiorów, okresu wegetacji roślin i ich rozkwitu. Dlatego należy krzewy po prostu obserwować. Zdarza się, że kwiaty można jeszcze zbierać na początku lipca.
Zebrane kwiaty rozkładamy na papierze białym w celu pozbycia się niechcianych gości. Miejsce musi być przewiewne, ale nie nasłonecznione bo kwiaty ściemnieją. Omijaj kwiaty, na których biesiadują mszyce, są trudne do usunięcia.
Nie zrywaj z jednego krzewu wszystkich kwiatów, aby nie zakłócić prawidłowego rozwoju rośliny. To bardzo ważne.
Nie myj kwiatów po zerwaniu. W ten sposób zachowują swoje wszystkie cenne wartości. Czarny bez, pomimo pięknych, gęstych kwiatów i słodkiego silnego zapachu nie jest rośliną miododajną.
Kolejny etap zależy od tego co zamierzasz zrobić z baldachami czarnego bzu. Jest kilka, a może nawet i więcej propozycji. Kwiaty można suszyć, mrozić, smażyć, tworzyć z nich syropy. Na koniec podam kilka przepisów :)
OWOCE CZARNEGO BZU
- drogocenne wartości owoców czarnego bzu
Owoce czarnego bzu, podobnie jak kwiaty bogate w składniki lecznicze, wspierające odporność i poprawiające samopoczucie. Zawierają te same składniki co kwiaty i dodatkowo witaminę C i witaminy z grupy B.
Owoce używane są do produkcji odwarów, dżemów, soków i syropów.
Należą do wartościowych domowych medykamentów:
- usuwają z organizmu wraz z potem, moczem i kałem szkodliwe produkty przemiany materii oraz toksyny
- pomagają w zwalczaniu przeziębienia, anginy
- mają lekkie działanie napotne
- odwary z owoców są pomocne przy migrenach i silnych nerwobólach.
Czarny bez koi także skołatane nerwy i działa uspokajająco.
- Kiedy należy zbierać owoce czarnego bzu
Owoce dojrzewają pod koniec sierpnia, jest to jednak zależne od regionu Polski i panujących tam warunków pogodowych, podobnie jak z kwiatami. Owoce nadają się do zbiorów w chwili gdy są praktycznie czarne i błyszczące. Należy pamiętać, że czarny bez zawiera toksyny w postaci glikozydów cyjanowodorowych (kwas pruski), które są obecne w niedojrzałych owocach. Dlatego też nie należy ich zbierać.
Owoce zebrane w czarne parasole odcinamy, sekatorem, nożyczkami lub małym nożykiem. Owoce czarnego bzu barwią na intensywny fioletowo-granatowy kolor i dlatego do zbierania, mycia i oddzielania owoców od gałązek polecam rękawiczki jednorazowe i fartuszek ochronny. Plamy nie są łatwe do usunięcia.
Zebrane owoce należy opłukać dokładnie w letniej wodzie. Najbardziej pracochłonną częścią jest oddzielenie jagód od gałązek, ale to także jest niezbędne. Gałązki nie nadają się do spożycia ponieważ zawierają toksyny.
Sposobów na oddzielenie owoców od gałązek jest wiele. Ja oddzielam drobne kuleczki palcami, część osób widelcem a jeszcze inni nożyczkami lub grzebieniem z szeroko rozstawionymi zębami… ile nas tyle pomysłów :)
W przypadku owoców, podobnie jak kwiatów, przetwarzać je można na wiele sposobów: soki, syropy, dżemy, suszenie. Wszystko według własnych potrzeb i upodobań smakowych. Na koniec podam kilka przepisów :)
W odpowiedzi na pytanie, jak pomóc sobie i rodzinie przetrwać jesień i zimę w spokoju i zdrowiu, odpowiadam CZARNY BEZ i byle do wiosny :)
Syrop z kwiatu czarnego bzu, potocznie zwany hyćką, lub syrop z owoców czarnego bzu, są bardzo dobrze znane naszym babciom, mamom a teraz nam. I choć wiele z nas zapomina jakie dobrodziejstwa niesie Matka Natura, to na przypominajki i realizacje nowych pomysłów nigdy nie jest za późno.
Niektórzy do celów leczniczych używają także liści i korzenia krzewu czarnego bzu. Ja skupię się na kwiatach i owocach. A zatem do dzieła!!!
Co można przygotować z kwiatów czarnego bzu
1. napar z suszu
Kwiaty zebrane wraz z dłuższymi łodygami, związane w bukiety, suszymy rozwieszone w suchym, ciepłym i przewiewnym miejscu. Następnie oddzielamy susz od łodyg. Suszenie może odbywać się również w piekarniku w temperaturze nie przekraczającej 35 st C i przy otwartych drzwiczkach piekarnika.
- Susz zalewamy wrzątkiem i parzymy 20 min. Tak przygotowany napar możemy dosłodzić np ksylitolem lub miodem.
- Susz możemy również łączyć z innymi ziołami, tworząc leczniczą mieszankę ziołową: suszony kwiat bzu, suszona mięta pieprzowa i suszony krwawnik pospolity zalej wrzątkiem, odczekaj 20 min. Odczekaj żeby przestygło, przecedź, dodaj łyżeczkę miodu i trochę pieprzu tureckiego (jak nie lubisz możesz z niego zrezygnować) i napar gotowy.
2. syrop z kwiatów "hyćka"
Przygotuj:
- 300 g kwiatów
- 700 ml (0,7 l) wrzątku
- 700 g ksylitolu (w ostateczności cukru)
- sok z 2 cytryn.
W kolejności:
- oddziel od łodyg i łodyżek kwiaty
- zalej kwiaty wrzątkiem i dodaj sok z cytryny
- zostaw odwar do przestygnięcia a następnie włóż do lodówki na 24 godziny lub pozostaw w chłodnym miejscu
- następnego dnia, odcedź kwiaty (nawet wyciśnij), zagotuj ostudzony odwar dodając ksylitol (cukier)
- zbierz pianę
- syrop przelej do małych słoiczków i pasteryzuj przez około 15 min.
Syrop na zimę gotowy:)
3. mrożenie
Kwiaty można również mrozić, po oddzieleniu ich od gałązek. Po rozmrożeniu można je wykorzystywać do odwarów.
4. odwar z kwiatów
Przygotuj:
- 2 łyżki kwiatów
- 1 szklanka zimnej wody
W kolejności:
- kwiaty zalej zimną wodą i gotuj do wrzenia
- po zagotowaniu gotuj łagodnie pod przykryciem przez 3 min
- odstaw na 15 min do ostygnięcia a następnie przecedź
- pij około 0,5 szklanki od 2 do 3 razy dziennie między posiłkami. Działa idealnie jako środek moczopędny.
5. dżem truskawkowy z kwiatami bzu
Przygotuj:
- 1,5 kg truskawek
- kilka baldachów kwiatów czarnego bzu (im więcej kwiatów tym bardziej aromatyczny i zdrowszy będzie dżem)
- 250 g ksylitolu (w ostateczności cukru lub cukru żelującego jeżeli chcesz aby dżem był bardzo gęsty)
- 1 bardzo dojrzały banan
W kolejności:
- tryskawki opłukaj i wyszypułkuj
- pokrój truskawki na małe kawałki (lub zblenduj jeżeli nie lubisz czuć w dżemie kawałków owoców)
- kwiatki bzu oddziel od wszelkich gałązek
- banana obierz ze skórki i pokrój na drobne kawałki
- truskawki wsyp do średniej wielkości garnka i zasyp ksylitolem (lub innym wybranym cukrem). Pozostaw je tak na 2-3 godziny aby puściły sok.
- po tym czasie zacznij podgrzewać na niskim ustawieniu palnika truskawki, dodając powoli kwiaty i kawałki banana
- mieszaj wszystkie składniki drewnianą łyżką, gotując je na niskim stopniu palnika przez około 10 min
- po upływie wymaganego czasu rozłóż dżem do słoików. Nie musisz ich dodatkowo pasteryzować.
Dżem gotowy do spożycia :) Smacznego.
6. nalewka z kwiatów
Przygotuj:
- 40 kwiatostanów-baldachów kwiatów czarnego bzu
- 1,5 l wody gazowanej
- 30 g kwasku cytrynowego
- 1 kg ksylitolu (w ostateczności cukru)
- 0,5 l spirytusu spożywczego
W kolejności:
- rozpuść kwasek cytrynowy w odrobinie wody gazowanej
- zalej kwiaty pozostałą częścią wody gazowanej w dużym słoju i dodaj rozpuszczony kwasek
- wymieszaj wszystko drewnianą łyżką zamknij szczelnie, pozostaw na 24 godziny
- po upływie 24 godzin, przecedź zawartość słoja przez drobne sitko
- dodaj ksylitol (ewentualnie cukier) i dolej spirytusu
- mieszaj do czasu aż rozpuści się ksylitol (cukier)
- przelej do wyparzonych butelek
- pozostaw nalewkę do czasu aż się wszystkie składniki "przegryzą".
7. smażone baldachy w cieście naleśnikowym
Przygotuj:
- kilka dorodnych baldachów kwiatowych pozbawionych grubszych łodyżek
- jajko
- mleko
- mąka pszenna (lub inna, wedle uznania)
- masło klarowane (lub olej)
- ksylitol (lub cukier puder)
W kolejności:
- przygotuj w tradycyjny sposób ciasto naleśnikowe: wymieszaj mikserem mleko, jajko, mąkę do uzyskani konsystencji lekko gęstej śmietany
- w tak przygotowanym cieście naleśnikowym zamaczaj całe baldachy kwiatowe i smaż na uprzednio rozgrzanym tłuszczu
- na koniec posyp ksylitolem lub cukrem pudrem, możesz dodać konfiturę truskawkową lub inną, albo polać miodem i smacznego.
8. ocet z kwiatów czarnego bzu
Przygotuj:
- 2 baldachy kwiatów czarnego bzu
- 1 szklanka octu jabłkowego (najlepiej domowego)
W kolejności:
- kwiaty oddziel od gałązek i przełóż do słoja
- zalej octem
- słoik szczelnie zamknij i odstaw w ciepłe miejsce na 3-4 dni
- w miarę możliwości wstrząśnij słojem co kilka godzin w ciągu dnia
- po kilku dniach odcedź ocet i przelej go do do wyparzonej butelki
- szczelnie zamknij butelkę przechowuj w lodówce
9. napój na letnie upały
Przygotuj:
- 2 baldachy kwiatów czarnego bzu
- 2 cytryny
- 1 limonka
- 0,5 l wody
- ksylitol lub miód (w ostateczności cukier)
W kolejności:
- kwiaty oddziel od gałązek, nie myj, podziel na mniejsze elementy
- wyparz cytryny i limonki, pokrój w plastry
- wsyp kwiatki do dzbanka, włóż pokrojone w plastry owoce
- zalej wodą i wsyp ksylitol (ilość wedle uznania)
- wymieszaj delikatnie, odczekaj chwilę żeby ksylitol się rozpuścił a woda przeszła smakiem i aromatem kwiatów i owoców
- można dodać kilka listków świeżej mięty
Co można przygotować z owoców czarnego bzu
1. syrop z owoców czarnego bzu
Przygotuj:
- 1 kg oczyszczonych z gałązek i umytych owoców
- 0,5 kg ksylitolu (w ostateczności cukru) lub miodu
- 1 szklanka wody (250ml)
W kolejności:
- połącz składniki w garnku i wymieszaj drewnianą łyżką
- gotuj przez 20 min na średnim ustawieniu palnika/płyty, nie dopuść do wrzenia
- po upływie 20 min, odcedź przez sitko owoce
- syrop wlej do wyparzonych słoiczków, nie trzeba pasteryzować
Syrop można dodawać do letniej herbaty, rozcieńczać go z wodą jako napój do picia lub podawać na łyżce jako syrop leczniczo.
2. dżem z owoców czarnego bzu
Przygotuj:
- 500 g oczyszczonych z gałązek i umytych owoców
- 150 g ksylitolu (w ostateczności cukru) lub miodu
W kolejności:
- wsyp owoce do garnka i rozdrobnij mikserem/blenderem
- dodaj ksylitol i wymieszaj drewnianą łyżką
- podgrzewaj zawartość na niskim ustawieniu palnika/płyty przez około 25 min, od czasu do czasu mieszaj
- po upływie tego czasu, przełóż dżem do wyparzonych słoiczków
- przetrzyj rant słoiczka aby był czysty i zakręć nakrętki (pamiętaj aby nie były zardzewiałe i zniszczone)
- jeżeli wszystkie wieczka zostaną "zassane" dżemów nie musisz pasteryzować, w przeciwnym razie pasteryzuj około 10 min
3. dżem z owoców czarnego bzu i owoców leśnych
Przygotuj:
- 1 kg oczyszczonych z gałązek i umytych owoców
- 400 g ksylitolu (w ostateczności cukru)lub miodu
- 100 g malin
- 100 g jeżyn
- skórka i sok z 1 wyparzonej limonki
W kolejności:
- oczyszczone owoce wsyp do garnka z szerokim dnem
- doprowadź do wrzenia i gotuj przez około 20 min, mieszając co chwilę drewnianą łyżką
- dodaj ksylitol, gotuj na niskim ustawieniu palnika/płyty prze kolejne 15-20 min mieszając
- dodaj skórkę i sok z limonki, ponownie zagotuj
- na koniec do masy dodaj maliny i jeżyny, wymieszaj gotując na niskim ustawieniu płyty przez około 5 min
- gorący dżemik przełóż do wyparzonych słoików
- oczyść rant słoika przed zakręceniem (pamiętaj aby nakrętki były czyste i nie zardzewiałe)
- jeżeli wszystkie wieczka zostaną "zassane" dżemów nie musisz pasteryzować, w przeciwnym razie pasteryzuj około 10 min.
Smacznego Kochani :)
ksylitol, idealny dla tych, którzy lubią słodkie, ale liczą kalorie, chorują na cukrzycę i insulinooporność
Zobacz także:
Jak dietą poprawić samopoczucie, pamięć i cerę
Jak zmienić nawyki żywieniowe na zdrowsze
8 produktów, które przyspieszą Twój metabolizm
Posiłki przed i po treningu - co jeść...
Teksty blogowe tworzy zespół Eco&Fit. Jesteśmy pasjonatami zdrowego stylu życia, z radością zarażamy innych miłością do aktywności i chętnie dzielimy się naszą wiedzą z zakresu dietetyki oraz treningów. Stworzyliśmy koktajl białkowy w 100% pochodzenia naturalnego w 4 smakach, z którym kobiety i mężczyźni dbający o sylwetkę łatwiej mogą osiągnąć swoje cele.